Mensen die lijden aan een eetstoornis zijn extreem veel bezig met eten en hun gewicht. Dit beïnvloedt in grote mate hun dagelijks functioneren. Vormen van eetstoornissen zijn anorexia nervosa, boulimia nervosa en de eetbuistoornis (binge eating disorder, afgekort BED).

Naar schatting lijden er in Nederland zo’n 5.500 mensen aan anorexia en ongeveer 22.300 aan boulimia. Ongeveer 1% van de volwassen bevolking lijdt aan een eetbuistoornis. Anorexia en boulimia komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Bij de eetbuistoornis is dat anders. De exacte verdeling is niet bekend, maar geschat wordt dat een eetbuistoornis ongeveer evenveel voorkomt bij mannen als bij vrouwen.

Als je anorexia (officiële naam: anorexia nervosa) hebt ben je intens bang om aan te komen of dik te worden, ook al zit je ver beneden het gewicht dat voor je leeftijd en lengte normaal en gezond is. Je eet daarom extreem weinig.

Je lichaamsbeeld is verstoord: al kun je je ribben tellen, toch voel je je dik en zie je een dik iemand wanneer je in de spiegel kijkt. Het afvallen geeft je houvast, een gevoel van controle en het gevoel dat je ergens goed in bent. Eten doe je meestal volgens een dwangmatig patroon en vaak moet je het van jezelf eerst verdienen om te eten. Je moet bijvoorbeeld eerst tien keer de trap op en af en mag dan pas een bakje yoghurt.

Anorexia is een eetstoornis. Er wordt onderscheid gemaakt tussen twee typen:

Het restrictieve type: Mensen met dit type anorexia eten niet, heel weinig of selectief om op die manier af te vallen, soms in combinatie met overdreven veel lichaamsbeweging.

Het purgerende type: Mensen met dit type anorexia eten ook heel weinig of selectief, maar hebben daarnaast ook eetbuien die ze compenseren door te braken of het gebruik van laxeermiddelen.

Hoe ontstaat anorexia nervosa?

Anorexia is een psychische stoornis die niet van de één op de andere dag ontstaat. Vaak begint het onschuldig: iemand wil een paar kilo kwijt en gaat daarom lijnen of laat het lekkers staan. Een eetprobleem sluipt er vervolgens stilletjes in. Ook kan anorexia nervosa ontstaan vanuit psychische problemen. In sommige gevallen gaat het zelfs niet eens over afvallen, maar over de controle die een anorexiapatiënt heeft over het niet-eten. Zeker omdat iemand met anorexia daar vaak niet voor uit komt en het niet-eten verborgen houdt voor de omgeving, is een eetstoornis vaak lastig te herkennen.

De symptomen van anorexia

Het herkennen van de symptomen van anorexia is erg belangrijk. De ziekte kan namelijk ernstige gevolgen hebben. Zeker omdat het afvallen aan het begin vaak onschuldig lijkt, is het belangrijk dat symptomen snel worden opgepikt. Als je de volgende symptomen herkent bij jezelf – of iemand in je omgeving – kan het zijn dat er sprake is van anorexia nervosa:

• Je hebt een normaal of te laag lichaamsgewicht, maar vindt jezelf toch te dik
• Je bent (te) veel afgevallen in een korte tijd
• Je eet zo min mogelijk
• Je voelt je sterk als je niks eet
• Je wilt niet dat anderen doorhebben dat je niks eet, en verzint daarom excuses
• Je sport enorm veel. Niet omdat je het leuk vindt, maar omdat je wilt afvallen (of de calorieën die je hebt gegeten er weer vanaf te sporten)
• Als je toch veel gegeten hebt voor jouw gevoel, braak je dit daarna uit
• Je gebruikt laxeermiddelen om af te vallen
• Je weegt jezelf elke dag. Of soms zelfs meerdere keren per dag
• Je schaamt je tegenover anderen als je iets eet
• Als je ook maar een paar gram aankomt, raak je in paniek
• Je bent altijd bezig met afvallen, de hele dag door

Het verschil tussen anorexia en boulimia

Net zoals anorexia, is boulimia een eetstoornis. Deze twee eetstoornissen worden vaak met elkaar verward. Wat is nou precies het verschil? Veel mensen denken dat alleen boulimia gepaard gaat met braken en laxeermiddelen. Dat is niet het geval. Ook anorexiapatiënten doen dit soms. Het verschil zit in het eetpatroon. Anorexiapatiënten nemen zo min mogelijk (tot geen) voedsel tot zich. Boulimia patiënten hebben ook periodes waarin ze heel weinig eten en zo streng mogelijk lijnen. Zij hebben alleen met zeer grote regelmaat last van eetbuien, waarin ze binnen korte tijd heel veel eten in grote hoeveelheden. Daarna voelen ze zich schuldig en braken ze het voedsel uit of gebruiken ze laxeermiddelen.

De gevolgen van anorexia

Anorexia nervosa kan ernstige gevolgen hebben. Niet alleen voor de lichamelijke gezondheid, maar ook voor de psychische gezondheid en het sociale leven. De gevolgen verschillen natuurlijk per persoon en situatie. Wij hebben de veelvoorkomende gevolgen op een rijtje gezet.

Lichamelijke gevolgen

• Onvruchtbaarheid, de menstruatie blijft uit door hormoonafwijkingen
• Maag- en darmklachten
• Het snel koud hebben, handen en voeten worden blauw
• Slaapproblemen
• Tandglazuur, keel en slokdarm worden aangetast door braken
• Droge en schilferige huid
• Donsachtige beharing op het gezicht, de benen, de armen, borst en rug
• Botafbraak, oedeem (vochtophoping) en spierzwakte
• Krimpende maag, waardoor minder gegeten kan worden
• Verstoord verzadigheidsgevoel
• Hart- en vaatziekten

Psychische gevolgen

• Depressie
• Angsten
• Emoties worden heel hevig óf vervlakken juist
• Concentratieproblemen
• Vergeetachtigheid
• Een laag gevoel van eigenwaarde
• Onrealistisch zelfbeeld
• Dagelijkse routine en humeur worden bepaald door de stoornis

Sociale gevolgen

• Conflicten met familie en vrienden die bezorgd om je zijn
• Sociale isolatie
• Minder zin in seks
• Problemen op werk of studie door afwezigheid

Feiten en cijfers

Anorexia komt een stuk vaker voor bij vrouwen dan bij mannen: zo’n 95% van de anorexiapatiënten is vrouw. In ons land lijden er op dit moment ongeveer 5.600 mensen aan anorexia nervosa. Elk jaar komen hier 1.300 mensen bij. De eetstoornis ontstaat vaak in de pubertijd. Gemiddeld duurt de ziekte 6 tot 7 jaar, maar de kans op terugval is vrij groot. Slechts 45% herstelt volledig van deze ziekte. Ongeveer een derde (30%) herstelt gedeeltelijk en de overige 25% herstelt nooit. In dat laatste geval wordt de ziekte chronisch. 5 tot 10% van de mensen met anorexia overlijdt zelfs aan de gevolgen. Meestal als gevolg van ondervoeding, hartproblemen of zelfmoord.

Behandelingen en vergoeding anorexia

Anorexia verdwijnt (bijna) nooit vanzelf. Wel zijn er verschillende behandelingen die een anorexiapatiënt kunnen helpen. Let op: voor vergoeding van de behandeling door de zorgverzekeraar heb je altijd een doorverwijzing nodig van de huisarts. Die kan samen met jou kijken welke behandeling het meest geschikt is. Dit is ook afhankelijk van de ernst van de eetstoornis. Heb je het vermoeden dat iemand uit je omgeving kampt met een eetstoornis? Neem dan altijd contact op met de huisarts. De huisarts kan adviezen geven over hoe je hier het beste mee kunt omgaan.

Psychologische hulp

De oorzaak van anorexia is vaak psychisch, daarom wordt er vaak een psycholoog of psychiater ingeschakeld. Er zijn veel verschillende therapievormen die gebruikt worden bij anorexia nervosa. Sommige therapieën zijn ook mogelijk in groepsvorm of met het gezin. Psychologische hulp wordt vergoed vanuit de basisverzekering. Wel moet je het eigen risico betalen. Het verplichte eigen risico is € 385,-, als je hebt gekozen voor een vrijwillig eigen risico kan dit oplopen tot € 885,-,. Voor kinderen onder de 18 jaar wordt psychologische hulp vergoed door de gemeente.

Online behandeling

Er is ook een online behandeling voor mensen met een eetstoornis, genaamd Eten de baas. Via de website krijg je persoonlijke begeleiding en advies van een hulpverlener. De behandeling duurt ongeveer 3 maanden. Je wordt gevraagd twee keer per week een huiswerkopdracht te doen. Daarnaast moet je een eetdagboek bijhouden. Je leert hoe je je eetgedrag kunt veranderen en kunt voorkomen dat je terugvalt in je oude patroon. De behandeling van Eten de baas wordt vergoed vanuit de basisverzekering. Hierbij geldt wel het eigen risico. Ben je onder de 18 jaar? Dan worden de kosten door de gemeente betaald. Als je niet langs de huisarts wil, kun je er ook voor kiezen om de behandeling zelf te betalen. Dit is wel vrij prijzig, in totaal ben je dan zo’n € 2.000,- kwijt.

Dieetadvies

Een diëtist die gespecialiseerd is in eetstoornissen kan helpen met het opbouwen van een gezond eetpatroon. Vanuit de basisverzekering worden de eerste drie uur dieetadvies vergoed. Ook dit wordt dus verrekend met openstaand eigen risico. Drie uur is waarschijnlijk niet genoeg. Dieetadvies wordt door verschillende zorgverzekeraars vergoed vanuit een aanvullende verzekering. De dekking verschilt per zorgverzekeraar, zie hier een overzicht van de vergoedingen per verzekeraar.

Medicatie

Ondersteunend aan een behandeling worden soms medicijnen voorgeschreven. Dit kan helpen tegen de depressie en angsten die het gevolg zijn van de eetstoornis. Het kan zijn dat je hiervoor een eigen bijdrage moet betalen, deze kun je soms verzekeren door middel van een aanvullende verzekering. Wil je weten of een bepaald medicijn vergoed wordt? Kijk dan op Medicijnkosten.nl.

Opname in een anorexiakliniek

Het kan zijn dat iemand met ernstige anorexia opgenomen moet worden in een kliniek. Dit is vaak het geval als andere behandelingen niet aanslaan. Opname in een kliniek valt onder de Gespecialiseerde GGZ en wordt vergoed vanuit de basisverzekering (of door de gemeente, bij mensen onder de 18 jaar). Je moet hiervoor wel eerst het eigen risico betalen en je hebt een verwijzing nodig van de huisarts.

Opname in het ziekenhuis

In sommige gevallen is iemand zo verzwakt, dat ziekenhuisopname niet te vermijden is. Hierbij zal de anorexiapatiënt voor bepaalde tijd in het ziekenhuis verblijven en gedeeltelijk aansterken middels een sonde. Dat is een slangetje dat door de neus gaat, waardoor vloeibaar voedsel uiteindelijk de maag bereikt zonder dat iemand echt hoeft te eten. Na deze opname, om fysiek aan te sterken, zet de behandeling zich vaak voort in een anorexiakliniek om de psychische problemen te behandelen.